1. Wat mijn moeder me leerde
Vandaag verwelkomen we Yoichi Kotabe. Hij heeft eigenlijk weinig introductie nodig, want hij is een van Japans bekendste animators.
Vanwege zijn officiële werk als tekenaar van Mario, en de manier waarop hij het visuele aspect van talloze Nintendo-producten heeft verbeterd, denk ik dat de samenwerking tussen Nintendo en Kotabe buitengewoon belangrijk is geweest.
Kotabe is tegenwoordig gepensioneerd en werkt als een zelfstandige ontwerper. Hij is helemaal naar Kyoto gekomen omdat ik met hem wilde praten over Flipnote Studio. Dank voor je komst.
Het is me een genoegen.
Voordat we het hebben over hoe Nintendo je pad kruiste, zou ik graag willen vragen wat je daarvoor deed. Hoe kwam je voor het eerst in contact met animatie?
Voor dit interview, liet Koizumi, van het kantoor in Tokio, me Flipnote Studio zien. Ik vroeg hem waar het voor was, en hij vertelde me dat je er flipbook-animaties mee kan maken. Het verbaasde me dat je zoiets kan doen met een videogame, maar er schoot me ook iets anders te binnen.
Flipbook-animatie is waar animatie mee begon. De eerste animaties werden gemaakt in een boek, waar je doorheen bladerde.
Hoe bedoel je?
Mijn vader maakt olieverfschilderijen. Ik hield als kind al van kunst. Ik las altijd mangastrips en tekende de afbeeldingen na. Maar het was mijn moeder door wie ik met animatie in aanraking kwam.
Tekende je moeder ook?
Ze tekende niet veel, maar toen ik op de basisschool zat, liet ze me een flipbook-animatie zien. Ze tekende een figuurtje in de hoeken van een van mijn schoolboeken. Als ik het me goed herinner, deed het poppetje gymnastische oefeningen. Ik was verbaasd toen ik zag hoe het bewoog. Ik probeerde het zelf ook, en maakte een aantal flipbook-animaties met poppetjes. Ik kan me zelfs nu nog herinneren hoe het poppetje naar een hoger gelegen balk sprong, ronddraaide en naar beneden viel. Daarmee was mijn interesse in bewegende beelden gewekt.
De invloed van een moeder kan groot zijn.
Ik was de oudste van vijf kinderen. Al sinds ik klein was, kreeg ik af en toe een mep met een liniaal.
Je werd strikt opgevoed?
Toch deed ik op school niet veel meer dan krabbelen.
Dat moet de invloed van je vader zijn geweest.
Ik denk het. Ik ging steeds meer van kunst houden, en met mijn schoolprestaties ging het steeds slechter.
Je moet je erg aangetrokken hebben gevoeld tot de kunstwereld.
De middelbare school waar ik naartoe ging, was oorspronkelijk een meisjesschool, maar ze hadden besloten ook jongens toe te laten.
Dat was de tijd waarin meisjesscholen gemengd werden.
Dat klopt. Het was de beste meisjesschool van Tokio, dus de cijfers die de meisjes haalden waren ongelofelijk hoog. Daardoor kreeg ik een nog grotere hekel aan studeren. (lacht) Toen ik van de middelbare school kwam, wist ik niet wat ik zou doen. Mijn ouders zeiden dat ik naar de universiteit kon, als het een publieke was. Juist op dat moment vertelde een vriend me dat de toelatingsexamens voor Japanse tekenscholen uit niet meer bestonden dan het maken van een schilderij met waterverf. Ik had nog nooit Japanse schilderijen gemaakt – echt nog nooit – maar ik deed het toelatingsexamen aan de Universiteit voor de Kunsten in Tokio, en wist op de een of andere manier te slagen. Het was een wereld waar mensen serieus met kunst bezig waren, en neerkeken op manga.
Je ging naar school aan het eind van de jaren vijftig. In die tijd kreeg manga nog niet veel erkenning.
Mijn leraar aan de universiteit was een bekende Japanse schilder. Ik besloot dat ik net zo groot wilde worden, en zelfs schilder wilde worden als het betekende dat ik arm zou zijn. Ik sprak er met mijn vrienden over, maar toen ik een baan moest zoeken, bleken er geen te zijn.
Ik kan me voorstellen dat het moeilijk is om een baan te vinden die vraagt om de Japanse schilderkunst.
Dat was het ook. Er waren in de samenleving geen banen waarin getekend werd, totdat Toei Animation1 begon te rekruteren.
1Toei Doga Co., Ltd.: een animatieproductiebedrijf dat in 1952 werd opgericht, en een dochter van Toei Co., Ltd. In 1992 werd de bedrijfsnaam veranderd in Toei Animation Co., Ltd.
Wist je meteen dat dat de juiste plek voor je was?
De eerste volledige film die Toei maakte, was Panda and the Magic Serpent2.
2 Panda and the Magic Serpent was de eerste volledige animatiefilm die uitkwam in Japan. Hij werd geproduceerd door Toei Animation, Co., Ltd., en kwam uit in 1958.
Ja, daar heb ik van gehoord.
Ik studeerde nog en was diep onder de indruk. Ik was opgegroeid met Disney-animaties, en dacht dat de animaties uit Japan niet veel voorstelden. Maar toen ik Panda and the Magic Serpent zag, veranderde mijn mening. Ik was geraakt door de gedachte dat zoiets moois uit Japan kon komen. Maar goed, Toei Animation begon mensen aan te nemen.
Het moest zo zijn.
Ik nodigde twee klasgenoten uit en zei: 'Als jullie geen baan kunnen vinden, laten we dan samen animaties gaan maken!' Het waren allebei meisjes, die niet waren geïnteresseerd in manga. Ze wisten zelfs niet wat er bij animatie kwam kijken. Maar zij kregen een baan en ik niet! (lacht)
Ongelofelijk. Je kreeg de baan echt niet?
Ik wist zeker dat ik toegelaten zou worden, dus ik wist niet wat ik moest doen. Ik had me erg verheugd op een baan bij Toei Animation, dus mijn wereld stortte in. Maar de zaken gingen goed en het duurde niet lang voordat Toei weer nieuwe mensen aannam. Ik solliciteerde weer en werd nog maar net aangenomen.
Als je het erbij had laten zitten, had jouw leven en de geschiedenis van de Japanse animatie er heel anders uitgezien. Hoeveel anderen gingen gelijk met jou aan het werk bij Toei Animation?
Het ging in die tijd erg goed met het bedrijf, dus een stuk of dertig. Norio Hikone was er een van.
Hij tekende Uncle Carl3.
3 Uncle Carl is een populair stripfiguur in Japan, die je op de verpakkingen van snacks tegenkomt.
Isao Takahata werkte er ook.
Takahata van Studio Ghibli. Dat zijn behoorlijk grote namen.
Hij werkte op de regieafdeling. Hij was wat ouder dan ik, maar hij begon op hetzelfde moment.
Hayao Miyazaki van Studio Ghibli kwam ook van Toei Animation.
Miya is vijf jaar jonger dan ik. Maar hij staat tegenwoordig hoog aangeschreven. (lacht) Hij werkte een tijdje in mijn team, toen ik nog keyframes tekende.