1. Uitleggen wat niet valt uit te leggen
Inleiding
(Noot van de redactie: dit interview werd voor het eerst gepubliceerd op 13 september 2010)
Hallo allemaal, ik ben Satoru Iwata van Nintendo.Vandaag vieren we de 25e verjaardag van het eerste Super Mario Bros.-spel, dat oorspronkelijk werd uitgebracht op 13 september 1985 voor het Family Computer System (Japanse versie van het Nintendo Entertainment System). Dankzij onze klanten overal ter wereld, blijft Mario tot op de dag van vandaag vol overgave zijn sprongen maken op talloze tv-schermen. Ik wil al onze klanten, waar ook ter wereld, hartelijk bedanken voor hun toewijding tijdens deze kwart eeuw. Nintendo lanceert een campagne om de 25e verjaardag van Super Mario Bros. te vieren, en we zullen diverse Iwata vraagt-interviews publiceren om de geschiedenis van Mario nader te beschouwen. Natuurlijk heb ik overwogen om Miyamoto zelf te interviewen, die algemeen bekend staat als Mario’s geestelijk vader. Maar omdat Miyamoto al zo vaak te gast is geweest bij de Iwata vraagt-interviews, heb ik al heel vaak de kans gehad hem vragen te stellen. Hoe meer ik hier over nadacht, hoe beter het me leek om iemand anders de vragen in mijn plaats te laten stellen, voor een nieuw perspectief. De reden dat ik ooit aan deze serie Iwata vraagt-interviews ben begonnen, is terug te voeren op wat er gebeurde toen Shigesato Itoi* me interviewde voor zijn website “Hobo Nikkan Itoi Shinbun”. Terwijl ik met hem praatte, was ik verrast toen ik ontdekte hoeveel dieper een gesprek kon gaan als de juiste vragen op de juiste manier werden gesteld. Aangezien Itoi en Miyamoto elkaar al lange tijd kennen, leek Shigesato Itoi me de perfecte kandidaat om - vanuit een ander perspectief dan het mijne - Miyamoto te vragen over de gedachten achter zijn werk, ter ere van dit 25-jarig jubileum. Als speerpunt van de campagne voor het 25-jarig jubileum presenteer ik “Shigesato Itoi vraagt in plaats van Iwata: De 25e verjaardag van Super Mario Bros.” Het is echt een lang en diepgaand interview geworden. Veel leesplezier. *Shigesato Itoi is een Japanse copywriter, schrijver en spelontwikkelaar. Hij werd vooral beroemd door zijn eenvoudige maar doeltreffende copywritingwerk. Zijn werk is sterk beïnvloed door de hedendaagse, moderne Japanse cultuur. Zijn website "Hobo Nikkan Itoi Shinbun" (Bijna Dagelijks Itoi Nieuws) wordt per dag meer dan 1,5 miljoen keer bekeken. Op de site staan interviews met vele cultuuriconen, inclusief Satoru Iwata en Shigeru Miyamoto van Nintendo. Onder Westerse gamers is hij vooral bekend als ontwikkelaar van Nintendo’s Mother-serie (in de Verenigde Staten bekend als EarthBound).
(kijkt op een groot tv-scherm naar beelden van Super Mario Bros.1) Nu ik dit zo goed kan zien, is het een beetje gênant. 1Super Mario Bros.: Het eerste actiespel van Super Mario, wat op 13 september 1985 verscheen voor het Family Computer (Famicom)-systeem. 13 september 2010 wordt de 25e verjaardag van Super Mario gevierd.
Echt waar? Hoezo?
Vroeger, met beeldbuistelevisies, was alles wat waziger, de beelden waren niet zo scherp. Maar de plaatsen waar we een beetje hebben gesmokkeld springen nu erg in het oog! (lacht)
Denk je dan bijvoorbeeld dat je de lijnen van de bergen in de achtergrond wat beter had moeten tekenen?
Nee, die lijnen waren het beste wat we met de technologie van die tijd konden maken, dus daar schaam ik me niet voor.
Je schaamt je niet voor de dingen waar je je al bij had neergelegd.
Precies. (lacht)
Ik herken dat wel. Maar het is moeilijk om zoiets op te lossen. Als ik boeken lees die ik lang geleden schreef, schaam ik me ook altijd.
Ja, dat kan ik me voorstellen.
Echt waar. Bij alles wat ik lees denk ik dat ik het vandaag heel anders had geschreven. En dat geldt voor alle aspecten, van de schrijfstijl tot de manier waarop ik kanji en hiragana gebruik. Maar als ik overweeg hoe ik het zou kunnen veranderen, denk ik dat er iets verloren zou gaan als ik dat deed.
Ah…
Ik zou het nu niet meer op die manier doen, maar als ik het zou veranderen, zou er iets verloren gaan.
Ik begrijp wat je bedoelt.
Toch?
Als we een oud spel opnieuw uitbrengen en ik het gevoel heb dat er iets niet klopt, vraag ik iemand, “Dat zat toch niet in het origineel, of wel?” En meestal krijg ik dan als antwoord, “Dat zat wel degelijk in het origineel.” (lacht)
Oh. (lacht)
Als ik dat spel vandaag gemaakt zou maken, zou ik die dingen anders opgelost hebben. Maar op een bepaalde manier horen die onvolkomenheden bij het spel, en worden ze in die zin zelfs gewaardeerd.
Met andere woorden, op dat moment wilde je het zo maken.
Precies.
Als de regisseur van een beroemde film bijvoorbeeld een ‘director’s cut’ uitbrengt waarin hij allerlei details heeft aangepast, is het resultaat niet altijd beter dan het origineel.
Juist.
Maar goed, eh, we zijn hier vandaag om te praten over Mario’s… 25e verjaardag?
Dat klopt. (lacht)
We zijn hier samengekomen omdat Nintendo’s directeur Satoru Iwata mij het onverwachte verzoek deed om voor hem in te vallen en jou te interviewen over Mario’s 25e verjaardag.
Ik ben benieuwd wat je gaat vragen. (lacht)
Anders ik wel! Ik hoorde dat ze het “Vragen in plaats van Iwata” of zoiets gingen noemen…
(lacht)
Ik was dolblij met het verzoek, dus heb ik er meteen mee ingestemd. Sindsdien heb ik erg naar dit moment uitgekeken, want het is alweer zo lang geleden dat we met elkaar spraken. Ik benaderde het allemaal vrij ontspannen, totdat Iwata tegen me zei “Sorry dat ik je dit aandoe. Het zal niet gemakkelijk worden om Miyamoto nog vragen over Mario te stellen.” Opeens had ik iets van “O-oh! Er wacht me een zware taak!”
(lacht) Nou, je mag me vragen wat je wilt. Weet je, ik heb hier en daar nog wat interviews over Mario gedaan toen we vorig jaar New Super Mario Bros. voor Wii lanceerden, en volgens mij zijn alle vragen wel zo’n beetje voorbijgekomen.
Dat zal wel, ja.
Daarom heb ik ook zo naar vandaag uitgekeken. Wat ga je me vragen? (lacht)
Nou, ik ga denk ik geen vragen stellen waar iedereen de antwoorden op wil weten. Wat dat betreft is een ongeschikt persoon misschien wel juist geknipt voor deze klus!
(lacht)
Als de ongeschikte persoon die ik ben, heb ik eens diep nagedacht over het onderwerp van vandaag. En ik ben tot een conclusie gekomen.
Oh!
Het gaat over iets wat we delen. Als we interviews geven, krijgen we altijd vragen als “Hoe maak je de dingen die je maakt?”, “Waar haal je je ideeën vandaan?” en “Wat is de kunst om geweldige dingen te maken?”. Jij en ik kunnen dat beide niet goed uitleggen, dus zeggen we altijd dat het moeilijk is om “het in woorden uit te drukken.”
Uhuh, uhuh. (lacht)
Als we zeggen dat het moeilijk is om “het in woorden uit te drukken”, bedoelen we eigenlijk “Ik kan niet uitleggen hoe ik de dingen doe die ik doe”, “Daar heb ik nooit over nagedacht”, en “Je moet dat niet zo voor de vuist weg vragen.”
En in tegenstelling tot jou, reikt mijn vocabulaire niet ver genoeg om…
Nee, ik bedoel hier ook mee wat jij net hebt gezegd!
(lacht) Oh…nou, oké.
Het is in elk geval zo dat wij tweeën altijd zeggen dat we dingen niet in woorden kunnen uitdrukken en in dingen vervallen als “Ik kan het niet zo goed beschrijven” en “ik kan het niet uitleggen”. Maar tegelijk zijn juist wij de personen die onze gedachten het liefst in woorden willen uitdrukken. Met andere woorden, als het mogelijk is, wil ik die woorden vinden!
Oké…
Niemand wil het liever in woorden uitdrukken dan ik, maar het lukt me gewoon niet. Desalniettemin stellen mensen me wel steeds dat soort vragen, en dan denk ik, “Dat meen je niet!” Misschien dat ik daarom gewoon zeg dat ik het “niet in woorden kan uitdrukken.”
Ah…
Nou ja, dat is tenminste mijn gevoel daarbij, en ik dacht dat jij je daar misschien wel in kunt verplaatsen.
Aha. Voor mij geldt dat ik niet eens zozeer de drang voel het in woorden uit te drukken, maar toch een manier wil vinden om het in woorden uit te leggen. Dat komt deels misschien vanwege mijn positie binnen het bedrijf.
Ja, dat begrijp ik wel.
Dus probeer ik het op een bepaalde manier uit te leggen, maar als ik merk dat het niet lukt zeg ik, “Ik kan het niet in woorden uitdrukken.”
Juist. Dus wilde ik vandaag eens proberen de woorden te vinden die we zoeken.
Ik snap ‘m. Een vraag die mensen me vaak stellen en die ik nooit goed kan beantwoorden is, “Waar haal je je ideeën vandaan?”
Ja precies. (lacht)
Ik weet niet of je het nog weet, maar iets langer dan tien jaar geleden, vroeg ik je hoe ik die vraag moest beantwoorden.
Dat kan ik me niet herinneren.
(lacht)
Je vroeg me hoe je de vraag moest beantwoorden waar je je ideeën vandaan haalde? Hmm… wat was mijn antwoord?
Je zei dat, als je serieus antwoord moest geven, het antwoord is “Geen plaats in het bijzonder.”
Ja, zo’n plaats is er ook niet.
Je zei dat het niet ging om een plaats, maar of je wel of niet in de juiste stemming bent om met ideeën te komen.
Dat klopt! (lacht)
Maar omdat dat een nogal vaag antwoord is, zei je dat ik moest zeggen dat het beter ging als je een stuk papier had – en dat het nog beter zou gaan als je daar ook nog een pen bij had!
Ahh! (lacht)
Dat is volgens mij helemaal waar. Ik denk dat het een goed antwoord is, om te zeggen dat “het gemakkelijker gaat met pen en papier.” (lacht)
(lacht) Maar is dat niet gewoon een manier om de vraag te pareren? Een andere manier om te zeggen, “Ik kan het niet in woorden uitdrukken?” Een beleefde manier om te zeggen, “Wil je me dat niet zo voor de vuist weg vragen!”
Ja, ik denk wel dat dat het is. (lacht)
Maar omdat we er vandaag de kans voor krijgen, laten we eens verder gaan dan dat. Ik bedoel, we willen graag het antwoord horen op dat soort vragen. Jij wilt toch ook het antwoord weten?
Ja.
Nou, we hebben vandaag niet heel veel tijd, maar laten we de tijd die we hebben gebruiken om hier samen eens over na te denken. Wij tweeën. Omdat het kan.
(lacht)
Ik denk dat we eens diepgravend moeten bespreken wat een idee is.
Ik begrijp het. Dat is ons onderwerp.
Ja. Wat ik probeer te zeggen, is dat ik deze vraag niet zomaar stel en het daarbij laat zitten. Ik ga helpen hem te beantwoorden, dus laten we hier samen eens over nadenken. Het is tenslotte Mario’s 25e verjaardag.
Oké. (lacht)